Gdy zobaczysz w sklepie, kup kilka. Obniża "zły" cholesterol, działa przeciwzapalnie i antyalergicznie

Gujawa (Psidium guajava L.), znana w Polsce także jako guawa czy gruszla, to owoc, który od dawna cieszy się uznaniem w krajach tropikalnych, a obecnie coraz częściej trafia również na europejskie stoły. Roślina należy do rodziny mirtowatych. Jej ojczyzną są Meksyk, Ameryka Środkowa i Karaiby, skąd rozprzestrzeniła się na Azję, Afrykę i Amerykę Południową. Gujawa przybiera formę krzewu lub niewielkiego drzewa, osiągającego do sześciu metrów wysokości, a jej owoce wyróżniają się charakterystycznym aromatem i bogactwem barw - od białego, przez różowy, aż po żółtawy.

Smak gujawy jest wyjątkowy i trudny do jednoznacznego opisania - łączy w sobie słodycz gruszki, lekko kwaskową nutę pigwy i delikatne akcenty przypominające truskawkę. Skórka owocu, początkowo zielona, z czasem przybiera żółtawy lub kremowy odcień, sygnalizując pełną dojrzałość. Wewnątrz znajdują się liczne, drobne nasiona, które nadają owocowi charakterystyczną strukturę. To właśnie ta różnorodność smaków i konsystencji sprawia, że gujawa jest tak ceniona zarówno w kuchni tradycyjnej, jak i nowoczesnej.

W Polsce gujawa wciąż uchodzi za owoc egzotyczny, ale jej dostępność systematycznie rośnie. Można ją znaleźć w większych supermarketach, delikatesach i sklepach ze zdrową żywnością. Jej atrakcyjny wygląd, intensywny zapach i bogaty smak sprawiają, że staje się ciekawą alternatywą dla dobrze znanych owoców. To propozycja dla osób poszukujących nowych doznań kulinarnych i chcących wzbogacić codzienną dietę o egzotyczny akcent.

Pod względem wartości odżywczych gujawa wyróżnia się wyjątkowo wysoką zawartością witaminy C - w 100 g owocu znajduje się jej nawet pięć razy więcej niż w pomarańczy. Oprócz tego dostarcza witamin z grupy B (m.in. niacyny, kwasu foliowego i kwasu pantotenowego), witaminy A i E, a także minerałów, takich jak potas, wapń, żelazo, cynk i selen. Obecność błonnika wspiera prawidłową pracę układu pokarmowego, a związki polifenolowe i likopen działają antyoksydacyjnie, chroniąc komórki przed stresem oksydacyjnym. Olej z nasion gujawy zawiera dodatkowo kwasy tłuszczowe omega-3 i flawonoidy, które mogą wspierać zdrowie skóry i włosów.

Badania eksperymentalne wskazują, że gujawa może wspierać utrzymanie prawidłowego profilu lipidowego. W doświadczeniu przeprowadzonym na szczurach w 2010 roku na Uniwersytecie Pertanian w Malezji wykazano, że spożycie czerwonej gujawy obniżyło całkowity cholesterol o około 32%, LDL o 43% i trójglicerydy o 18%, jednocześnie podnosząc poziom HDL o 18%. Podobne efekty odnotowano w badaniach nad ekstraktami z liści - naukowcy z National Institute of Health Sciences w Japonii (2011) dowiedli, że wodne i etanolowe wyciągi z gujawy zmniejszają stłuszczenie wątroby i poprawiają profil lipidowy u zwierząt z cukrzycą. Choć badań klinicznych na ludziach jest mniej, sygnały są obiecujące i sugerują, że gujawa może wspierać profilaktykę chorób serca.

Przewlekły stan zapalny leży u podstaw wielu chorób cywilizacyjnych, a gujawa wykazuje zdolność do jego łagodzenia. Badacze z Jadavpur University w Indiach (2011) wykazali, że flawonoidy z liści gujawy hamują aktywację szlaku NF-κB, ograniczając produkcję mediatorów zapalnych. Z kolei zespół z University of Malaya (2014) potwierdził, że ekstrakty z liści redukują ekspresję enzymów COX-2 i iNOS, a także zmniejszają produkcję tlenku azotu, co również przekłada się na działanie przeciwzapalne]. Dzięki obecności antyoksydantów, takich jak kwercetyna czy likopen, gujawa wspiera również neutralizację wolnych rodników.

Choć dane są wstępne, badania sugerują, że gujawa może łagodzić reakcje alergiczne. W pracy opublikowanej w Pharmacognosy Reviews (2010) wskazano, że ekstrakty z owoców i liści hamują reakcje związane z przeciwciałami IgE. Dodatkowo, gujawa wykazuje działanie antybakteryjne - ekstrakty z liści skutecznie ograniczały rozwój E. coli, Staphylococcus aureus czy Shigella. W badaniach in vitro obserwowano także hamowanie wzrostu niektórych linii komórek nowotworowych, co otwiera perspektywę dalszych badań nad jej potencjałem przeciwnowotworowym.

Egzotyczna gujawa ma naprawdę szerokie zastosowanie kulinarne. Najważniejsze to wybrać odpowiedni owoc - dojrzały rozpoznamy po delikatnie miękkiej skórce i słodkawym zapachu. Niedojrzałe gujawy są twarde i mniej aromatyczne, dlatego warto pozwolić im dojrzeć w temperaturze pokojowej. Po osiągnięciu pełnej dojrzałości można je przechowywać w lodówce przez kilka dni, a miąższ - pokrojony w kostkę - nadaje się również do mrożenia, co czyni go świetną bazą do smoothie czy musów.

Najprostszym sposobem spożycia gujawy jest jedzenie jej na surowo, podobnie jak jabłka czy gruszki. Owoce można kroić w ćwiartki lub połówki, a nasiona - choć twarde - są jadalne i dodają ciekawej chrupkości. W wersji zmiksowanej nadają napojom i deserom nieco innej tekstury. Dzięki naturalnej słodyczy gujawa świetnie sprawdza się jako szybka przekąska, ale równie dobrze komponuje się z innymi owocami w sałatkach czy koktajlach.

Miąższ gujawy można wykorzystać do przygotowania smoothie z dodatkiem banana i jogurtu, orzeźwiających lemoniad z miodem i cytrusami czy domowych dżemów i konfitur. Zawarte w owocu pektyny sprawiają, że przetwory łatwo gęstnieją, a połączenie gujawy z truskawkami czy malinami daje wyjątkowo intensywny smak. W krajach tropikalnych popularne są także desery na bazie gujawy - od sorbetów i lodów po ciastka nadziewane pastą owocową. Co ciekawe, owoc ten doskonale odnajduje się również w kuchni wytrawnej: w połączeniu z chili, octem czy solą tworzy aromatyczne salsy i dipy, które podkreślają smak mięs i sałatek.

Źródła: terazgotuje.pl, ResearchGate