Ma wszystko to co czosnek, ale pomnożone przez 100. Zrób w domu i jedz regularnie

Czarny czosnek powstaje w wyniku powolnego procesu starzenia, w którym świeże główki poddawane są działaniu temperatury rzędu 60-90°C i wilgotności sięgającej 80-90%. Nie jest to fermentacja w klasycznym rozumieniu, lecz reakcje Maillarda - te same, które odpowiadają za brązowienie pieczywa czy karmelizację cebuli. W efekcie ząbki czosnku stają się miękkie, niemal kremowe, a ich smak nabiera słodko-balsamicznych nut, przypominających melasę czy ocet balsamiczny. W trakcie tego procesu czosnek traci część drażniącej allicyny, a w jej miejsce pojawiają polifenole, melanoidyny czy S-allyl-cysteina (SAC), które odpowiadają za jego prozdrowotne działanie.

Najnowsze badania wskazują, że proces starzenia czosnku znacząco zwiększa jego potencjał antyoksydacyjny. Analiza przeprowadzona w 2024 roku przez zespół badaczy z Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie oraz Uniwersytetu Jagiellońskiego wykazała, że fermentowany czosnek zawiera nawet czterokrotnie więcej polifenoli niż świeży, a jego zdolność do neutralizacji wolnych rodników wzrasta o ponad 60%. W trakcie fermentacji zwiększa się również zawartość witaminy B2, przy jednoczesnym obniżeniu poziomu tiaminy i wolnych aminokwasów. A więc proces ten zmienia smak i konsystencję czosnku oraz jego profil odżywczy.

Wnioski z tego badania wpisują się w globalny trend poszukiwania żywności funkcjonalnej o udokumentowanych właściwościach prozdrowotnych. Czarny czosnek, dzięki wyższej zawartości polifenoli i silniejszej aktywności antyoksydacyjnej, może wspierać organizm w walce ze stresem oksydacyjnym, a tym samym odgrywać rolę w profilaktyce chorób cywilizacyjnych, w tym sercowo-naczyniowych i metabolicznych.

Świeży czosnek zawiera przede wszystkim allicynę - związek o silnym działaniu przeciwbakteryjnym i przeciwgrzybiczym. To właśnie ona odpowiada za intensywny zapach i piekący smak, ale także za szybkie działanie wspierające odporność. Problem w tym, że allicyna jest nietrwała i łatwo ulega rozkładowi, a u osób wrażliwych może podrażniać przewód pokarmowy. W czarnym czosnku allicyna ulega przekształceniu w stabilniejsze pochodne siarkowe, czyli S-allyl-cysteinę (SAC). Badania przeprowadzone w 2024 roku przez naukowców z Uniwersytetu Malatya Turgut Ozal (Turcja) potwierdziły, że SAC wykazuje stabilność chemiczną, dzięki czemu jego działanie utrzymuje się dłużej niż w przypadku allicyny, a sam czarny czosnek jest lepiej tolerowany przez osoby z wrażliwym układem pokarmowym.

Różnice między biały a czarnym czosnkiem dotyczą także wpływu na gospodarkę lipidową i układ sercowo-naczyniowy. Najnowsze badania opublikowane w 2023 roku w czasopiśmie Journal of Functional Foods przez zespół badaczy z Indii, potwierdziły, że ekstrakty z czarnego czosnku poprawiają profil lipidowy i funkcję śródbłonka u modeli zwierzęcych z wysokim cholesterolem. Autorzy wykazali, że suplementacja czarnym czosnkiem obniżała poziom cholesterolu LDL i triglicerydów, jednocześnie podnosząc stężenie HDL. Zaobserwowano również obniżenie poziomu stanu zapalnego i poprawę elastyczności naczyń krwionośnych. Zwykły czosnek nie wykazuje tak wyraźnych i stabilnych efektów w tym zakresie, głównie ze względu na nietrwałość allicyny

Znacznie mają również odmienne walory sensoryczne i kulinarne. Biały czosnek ma intensywny, piekący smak i charakterystyczny zapach, który bywa uciążliwy. Czarny natomiast, dzięki procesowi starzenia, nabiera miękkiej konsystencji i słodko-karmelowych nut smakowych. Dlatego znajduje zastosowanie zarówno w daniach wytrawnych, jak i w deserach czy sosach, w których odgrywa rolę naturalnego wzmacniacza smaku umami.

Czarny czosnek możemy przygotować w warunkach domowych, ale będzie to od nas wymagało dużo cierpliwości. Fermentację musimy przeprowadzić przy odpowiedniej temperaturze i wilgotności.

1. Najważniejszy jest wybór surowca - główki powinny być jędrne, świeże i pozbawione oznak pleśni i przesuszenia.
2. Kolejny krok to utrzymywanie stabilnych warunków: temperatura powinna wynosić około 60 °C, a wilgotność 80-90%. W tym celu można wykorzystać elektryczną suszarkę do żywności, albo wolnowar lub ryżowar ustawiony na funkcję "utrzymywania ciepła".
3. Proces trwa od 3 do 6 tygodni. W tym czasie ząbki stopniowo ciemnieją, miękną i nabierają słodko‑karmelowego aromatu.

Powinniśmy jednak regularnie kontrolować stan czosnku, aby uniknąć przesuszenia lub przegrzania. Po zakończeniu fermentacji wyjmujemy czosnek z urządzenia i zostawiamy go do ostygnięcia na kilka dni.

Czarny czosnek świetnie komponuje się z oliwą jako pasta do pieczywa, hummusu czy dipów. Równie dobrze podbija smak sosów do mięs i ryb, zwłaszcza gdy dodamy go w końcowej fazie gotowania. W kuchni azjatyckiej i fusion znajduje zastosowanie w ramenie, pho czy sosach teriyaki, a w kuchni europejskiej - w puree ziemniaczanym, grillowanych warzywach czy marynatach do steków. Coraz częściej pojawia się także w deserach, gdzie przełamuje słodycz czekolady czy karmelu subtelną nutą umami.

Wystarczy 1-3 ząbki dziennie, by wzbogacić dietę o cenne antyoksydanty i bioaktywne związki, a jednocześnie nadać potrawom głębię smaku, której nie zapewni żaden inny produkt. Pamiętajmy jednak, że choć czarny czosnek jest bezpieczny dla większości osób, może rozrzedzać krew, dlatego osoby przyjmujące leki przeciwzakrzepowe, np. warfarynę, powinny zachować ostrożność.

Źródła: terazgotuje.pl, ScienceDirect