Niewielkie, ale wciąż mało znane ryby. Nie mają ości, nie trzeba filetować, idealne na Wigilię

Aterynka śródziemnomorska (Atherina boyeri) należy do rodziny aterynowatych i dorasta zwykle do 5-9 centymetrów, choć zdarzają się osobniki osiągające nawet 20 cm. Ma smukłe, lekko przezroczyste ciało z charakterystycznym srebrnym pasem wzdłuż boków. Naturalnie występuje w płytkich wodach przybrzeżnych - lagunach, ujściach rzek oraz płyciznach Morza Śródziemnego, Czarnego i we wschodnim Atlantyku. W niektórych regionach została również introdukowana do jezior słodkowodnych, m.in. do Jeziora Aralskiego, co potwierdza jej dużą zdolność adaptacji.

W kuchni śródziemnomorskiej uchodzi za jeden z klasycznych przysmaków. Smażona w całości i podawana z cytryną staje się kwintesencją tamtejszej prostoty kulinarnej. Jej cienkie, delikatne ości po obróbce termicznej są praktycznie niewyczuwalne, dzięki czemu ryba jest wyjątkowo wygodna w użyciu - nie wymaga filetowania ani żmudnego usuwania drobnych kostek. To idealny wybór dla osób, które cenią szybkie, proste, ale jednocześnie efektowne rozwiązania. Świetnie sprawdzi się podczas wigilijnej kolacji.

W Polsce aterynka coraz częściej pojawia się w dużych sieciach marketów, w sprzedaży internetowej, a także w sklepach specjalistycznych z rybami i owocami morza. Najczęściej oferowana jest w formie mrożonej, dlatego możemy ją łatwo przechowywać i szybko przygotować. Ceny zazwyczaj mieszczą się w przedziale od ok. 10 zł za 500 g do 40 zł za kilogram, znajduje się więc w podobnym segmencie cenowym co popularne szprotki.

Mięso aterynki jest delikatne, lekko słonawe, z subtelną nutą morskiej świeżości. Po usmażeniu nabiera chrupkości i złocistej barwy, przypominając szprotki czy niewielkie sardynki, lecz jest łagodniejsze w odbiorze. W greckich tawernach podaje się ją w papierowych rożkach, skropioną sokiem z cytryny, często w towarzystwie kieliszka ouzo. Włoskie trattorie serwują ją jako lekką przekąskę, która nie obciąża żołądka, a jednocześnie dostarcza przyjemności z jedzenia prostych, autentycznych dań.

Pod względem wartości odżywczych aterynka zaskakuje bogactwem składników. Według danych z FishBase zawiera:

• białko: 20,4 g/100 g,
• wapń i fosfor: 134 mg/100 g,
• żelazo: 1,07 mg/100 g,
• kwasy tłuszczowe omega-3 - w tym DHA i EPA.

Najświeższe dane z 2025 roku, opublikowane w przez zespół badaczy z Uniwersytetu Kairskiego  (Safety, quality attributes, and health risk assessments of sand smelt fish (Atherina boyeri) in Egyptian markets), potwierdzają jej walory dietetyczne. Analiza wykazała zawartość białka na poziomie 18,53%, tłuszczu - 1,70% oraz wilgotności - 78,10%. Co istotne, stężenia metali ciężkich - ołów 1,27 µg/g, arsen 0,70 µg/g, kadm 0,27 µg/g - mieściły się poniżej dopuszczalnych norm, a rtęć była niewykrywalna. Wskaźniki ryzyka zdrowotnego (THQ i HI poniżej 1) wskazują, że ryba jest bezpieczna nawet przy regularnym spożyciu.

Aterynka może wydawać się niepozorna, lecz potrafi zamienić zwykły posiłek w kulinarną podróż do serca basenu Morza Śródziemnego. Jej przygotowanie nie wymaga skomplikowanych technik. Najpierw musimy ją odpowiednio rozmrozić - najlepiej w lodówce, powoli, aby zachować strukturę mięsa. Po kilku godzinach wystarczy przepłukać rybki w sitku pod bieżącą wodą i osuszyć papierowym ręcznikiem. Ten etap często bywa pomijany, a to właśnie on decyduje o jakości smażenia: wilgotna ryba pryska tłuszczem i nie przyjmuje panierki tak, jak powinna.

Składniki (dla 4 osób):

• 300 g mrożonej aterynki,
• ½ szklanki mąki pszennej lub kukurydzianej,
• olej rzepakowy lub rafinowana oliwa (do smażenia),
• 1 cytryna,
• sól morska,
• opcjonalnie: natka pietruszki, czosnkowe aioli lub jogurtowy dip.

Przygotowanie:

1. Wsyp mąkę do miski lub woreczka strunowego, dodaj rybki i potrząśnij, aby równomiernie się obtoczyły. Mąka kukurydziana nada im bardziej chrupiącą, złocistą skórkę.
2. Rozgrzej olej na patelni do temperatury 170-180°C. Wrzucaj rybki partiami, smaż przez 2-3 minuty, aż nabiorą złotego koloru. Alternatywnie możesz rozłożyć ryby pojedynczą warstwą na blasze wyłożonej papierem do pieczenia, skropionej oliwą, a potem upiec je w piekarniku w temperaturze 200°C przez około 12-15 minut
3. Wyjmij rybki na papierowy ręcznik, aby pozbyć się nadmiaru tłuszczu.
4. Podawaj od razu, skropione sokiem z cytryny i posypane solą. Możesz dodać świeżą pietruszkę, kromkę chleba albo przygotować prosty dip czosnkowy.

Tak przygotowana aterynka jest chrupiąca, lekka i aromatyczna - idealna jako przekąska w stylu tapas, dodatek do sałatki lub element świątecznego stołu.

Źródła: terazgotuje.pl, ResearchGate, smaker.pl