Idealne dla stłuszczonej wątroby i przeciążonych nerek. Jedz też, gdy przychodzi ochota na słodycze

Berberys to krzew, którego niewielkie, czerwone owoce od dawna cenione są w medycynie ludowej i kuchniach wielu krajów. Święta Hildegarda wychwalała go w średniowieczu za działanie oczyszczające, a polska szlachta nalewkę berberysową pijała dla zdrowia tylko przy najważniejszych okazjach. Smak niewielkich owoców łączy w sobie delikatną słodycz i wyrazistą cierpkość, co czyni je ciekawym dodatkiem do potraw zarówno wytrawnych, jak i deserowych. Owoce zawierają składniki odżywcze, które mogą wspierać detoksykację organizmu. To również naturalne źródło energii, które zaspokoi ochotę na słodką przekąskę, a jednocześnie nie dostarczy pustych kalorii. 

Berberys, nazywany dawniej "polską cytryną", to krzew o charakterystycznych, ostro zakończonych liściach i drobnych, soczystych owocach. Roślina występuje naturalnie w Europie, Azji Zachodniej i na Bliskim Wschodzie, gdzie od stuleci wykorzystywana była w kuchni oraz medycynie. W Polsce rośnie dziko na skrajach lasów i w zaroślach, a jest także sadzona w parkach. Cechuje się niezwykle wonnymi kwiatami, które przyciągają do siebie owady.

Owoce berberysu mają intensywnie czerwoną barwę i podłużny kształt. Mierzą zaledwie kilka milimetrów (długość do 8 mm), ale skrywają bogactwo kwasów organicznych i aromatycznych związków. W środku kryje gorzką i dość twardą pestkę (w postaci suszonej można je kupić już pozbawione pestki). Ich smak jest wyraźnie kwaśny, z delikatną nutą słodyczy i goryczy zarazem, co czyni je idealnym zamiennikiem cytryny lub żurawiny w wielu potrawach. 

Berberys dojrzewa późnym latem i wczesną jesienią - to wtedy owoce stają się najbardziej soczyste i nabierają intensywnego koloru. Zbierane są zwykle po pierwszych przymrozkach, które łagodzą ich naturalną cierpkość. Roślina jest odporna na niskie temperatury i nie wymaga specjalnych warunków uprawowych. Ceniona jest także jako krzew ozdobny - jej czerwone owoce pozostają na gałęziach bardzo długo. 

Owoce berberysu są niskokaloryczne - w 100 gramach świeżych jagód kryje się tylko ok. 40-50 kcal. To czyni je lekkim dodatkiem do diety osób dbających o zdrową sylwetkę. Zawierają duże ilości witaminy C (80 mg w 100 g), witaminę A, kwasy ograniczne, błonnik i związki, takie jak berberyna, która wspiera pracę wątroby, nerek i układu trawiennego. 

To właśnie berberyna odpowiada za wiele właściwości prozdrowotnych berberysu. Wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwgorączkowe, antyoksydacyjne i wspomagające metabolizm glukozy. Owoce mogą wspierać naturalne procesy oczyszczania organizmu dzięki zawartości błonnika, który pobudza jelita do pracy i pomaga regulować trawienie. Kwaskowość berberysu działa korzystnie na wydzielanie soków trawiennych, co ułatwia rozkład ciężkostrawnej żywności. Berberys może wspomagać leczenie stłuszczonej wątroby, właśnie dzięki berberynie. Wspiera metabolizowanie tłuszczów i zmniejsza stan zapalny w tkankach. Dodatkowo te niskokaloryczne owoce pomagają utrzymać zdrową masę ciała, co jest kluczowe przy tej przypadłości.

Zawarte w owocach antyoksydanty neutralizują działanie wolnych rodników i chronią komórki przed stresem oksydacyjnym. Ma to znaczenie w profilaktyce wielu chorób cywilizacyjnych, jak miażdżyca, cukrzyca i nowotwory. Co więcej, opóźniają starzenie się organizmu. Wraz z witaminą C skutecznie wzmacniają odporność i uszczelniają naczynia krwionośne. Witamina A (oraz luteina, którą też zawierają) przeciwdziałają chorobom oczu. 

Berberys może także pozytywnie wpływać na gospodarkę lipidową. Wspiera on obniżanie zbyt wysokiego poziomu "złego" cholesterolu LDL i trójglicerydów, a jednocześnie sprzyja wzrostowi korzystnego HDL. Dlatego powinni go jeść wszyscy, którzy chcą zadbać o układ krążenia.

Chociaż owoce mają liczne właściwości prozdrowotne, istnieją pewne przeciwwskazania do ich spożywania. Ze względu na obecność alkaloidów, w większych ilościach nie powinny go jeść kobiety w ciąży i osoby przyjmujące leki regulujące poziom glukozy lub ciśnienie krwi. Warto więc w takich przypadkach skonsultować się z lekarzem. Pozostali mogą po niego sięgać, oczywiście także z umiarem (berberyna stosowana przez długi czas odkłada się w organizmie).

Berberys znajduje szerokie zastosowanie w kuchniach świata, zwłaszcza tych ceniących kontrasty smakowe. Od wieków berberys stanowił ważny składnik diety w kulturach Bliskiego Wschodu. Do dziś dodaje się go do mięs, ryżu i słodko-kwaśnych potraw, ceniąc jego wyjątkowy smak i właściwości.

Można go jeść na świeżo, po wysuszeniu lub podduszony w syropie (z niewielką porcją cukru lub miodu). Każda z tych form oferuje inne walory - świeży berberys zachwyca wyrazistą kwasowością, suszony ma bardziej skoncentrowany smak i dłuższą datę przydatności, a duszony staje się słodki, delikatniejszy i łatwiejszy do wykorzystania w deserach.

Świeże owoce berberysu sprawdzają się w sałatkach owocowych lub jako kwaskowaty dodatek do owsianki, jogurtu czy ciast drożdżowych. Ich smak świetnie przełamuje słodycz, dlatego chętnie dodawane są do wypieków, aby nadać im bardziej wyrazistego aromatu. Mogą być także bazą do domowych soków i syropów, a nawet kwaśnych sosów do mięs.

Suszony berberys ma jeszcze więcej zastosowań - wystarczy go namoczyć, żeby odzyskał swoją miękkość i miał więcej smaku. To podstawa prozdrowotnego naparu - wystarczy łyżkę owoców wrzucić do szklanki, zalać wrzątkiem, przykryć i odstawić na ok. 15 minut. W kuchni perskiej (irańskiej) stanowi kluczowy składnik ryżu z dodatkiem masła i szafranu, nadając potrawom lekko kwaskowaty akcent. W Polsce świetnie sprawdza się jako zamiennik rodzynek i żurawiny. Można dodawać go do świątecznego sernika, kutii, ciast korzennych, farszu do pierogów i sałatek. Takie owoce to świetna alternatywa dla słodyczy - szybko zaspokajają apetyt na coś słodkiego, a przy tym mają niewiele kalorii. Po spożyciu nie wywołują chęci na podjadanie, jak bywa w przypadku produktów z dużą ilością cukru. Dostarczają za to błonnika, który stabilizuje poziom glukozy i daje uczucie sytości na długo. 

Duszony berberys w syropie (z miodem lub cukrem) staje się natomiast idealnym dodatkiem do naleśników, placuszków, owsianki lub owsianek pieczonych. Jego lekka słodycz i owocowa kwasowość wzbogacają smak potraw, a naturalne pektyny zagęszczają farsz lub sos. To również doskonały składnik przetworów - konfitury, nalewki, soki, marmolady i dżemy z berberysu mają piękny kolor i wspaniały, naturalny smak.

Owoce berberysu to na pewno wartościowy, a wciąż niedoceniany składnik codziennego jadłospisu. Zarówno świeże, jak i suszone mogą być ciekawym dodatkiem w kuchni. Dzięki bogactwu witamin, przeciwutleniaczy i błonnika pozytywnie wpływają na zdrowie. Wspierają pracę wątroby, nerek i układu trawiennego. Ich kwaskowość sprawia, że mogą być używane w kuchni zamiennie z żurawiną i cytryną. Warto więc spróbować włączyć je do diety, aby zadbać o ogólną dobrą kondycję organizmu.

Źródło: terazgotuje.pl, dietetycy.org.pl