Zapomniany owoc, który kiedyś jedzono głównie zimą. Pomaga na problemy z żołądkiem, choroby serca i kamienie w nerkach

Nieszpułka zwyczajna jest hodowana przez ludzi od przeszło 3 tys. lat.  Niegdyś można ją było spotkać wszędzie - w ogrodach, parkach, przy polach i w górach. Owoce nieszpułki o smaku jabłkowo-korzennym są idealne do przegotowywania przetworów - dżemów, konfitur czy marmolady. Poznaj te zapomniane owoce i ich niezwykłe właściwości zdrowotne.  

Nieszpułka jest dziś zapomnianą rośliną wydającą owoce w smaku przypominającym szarlotkę. Niegdyś były powszechnie hodowane niemal w całej Europie i stanowiły ulubiony przysmak dzieci i dorosłych. 

Nieszpułka zwyczajna jest drzewem długowiecznym. W stanie dzikim jej pędy są często pokryte kolcami, a samo drzewo osiąga nawet 8 m wysokości. Hodowane odmiany pozbawione są kolców i raczej przybierają pokrój krzewów o wysokości do 3 m.  Nieszpułka kwietnie późno od maja do czerwca, a owoce zbiera się dopiero późną jesienią, najlepiej po przymrozkach. Niska temperatura wspomaga ich dojrzewanie. Najlepiej smakują, gdy są lekko przejrzałe. 

Nieszpułki w stanie dzikim porastają tereny górzyste Kaukazu, Krymu i Iranu. Rośliny należą do rodziny różowatych, choć naukowcy mieli trudność w jej zaklasyfikowaniu. Dawniej zaliczano ją do osobnego rodzaju nieszpułka Mespilus lub do rodzaju głóg Crataegus. Historia udomowionych nieszpułek sięga nawet 3 tys. lat. Pierwsze pisemne wzmianki pochodzą z VII w. p.n.e. z literatury greckiej. Następnie nieszpułka została rozpowszechniona przez Rzymian niemal w całej Europie. To dzięki nim trafiła do Francji czy Niemiec.  

Przeczytaj też: To jedno z najsmaczniejszych jabłek na świecie, w Polsce znane od XVIII wielu. Cudownie pachnie, szarlotka wychodzi obłędna

Owoce nieszpułki dużą popularnością cieszyły się w średniowieczu. Biedota wysysała słodki miąższ z owoców, na dworach wyjadano go łyżeczką. Podobno sam Karol Wielki zaliczył nieszpułki do roślin obowiązkowych w królewskich ogrodach.  

W Polsce również uprawiana była od wieków. Z czasem jej popularność malała wraz z rozpowszechnieniem się innych owoców. Obecnie nieszpułka jest niemal zapomniana w Europie. Dalej hoduje się ją na Bliskim Wschodzie, skąd pochodzi.  

To długowieczne drzewo jest jednym z najdłużej hodowanych przez człowieka nieprzerwanie od starożytności. Obecnie ze względu na wyjątkowy smak owoców i właściwości zdrowotne po raz kolejny zyskuje na popularności. W szkółkach drzew owocowych można znaleźć wiele jej odmian będących reliktami przeszłości. Oto niektóre z nich: 

• nieszpułka Nottingham - jest odmianą plenną pochodzącą z XIX w. z Anglii. Jej owoce są kuliste o średnicy ok. 4 cm, w smaku słodko-kwaśne. Można je zbierać w połowie października. Doskonale nadają się na przetwory;  
• nieszpułka Dutch Giant - zwana też holenderską wielkoowocową. Owocuje już po dwóch latach od posadzenia. Jej owoce są duże, osiągają ok. 5 cm średnicy. Mają brązowy miąższ o przyjemnym smaku, który doskonale nadaje się na konfitury;  
• nieszpułka Süssmispel - wyhodowana była w Niemczech w latach 60. XX wieku. Nazwa oznacza słodką nieszpułkę. Jej owoce nadają się do spożycia bez przemrożenia. W ich składzie jest mało garbników, a ilość cukrów jest największa spośród wszystkich odmian;  
• nieszpułka Apyrena - odmiana znana od średniowiecza, dziś niezwykle rzadka. Ma małe owoce pozbawione nasion, dzięki czemu najłatwiej przygotować z niej wszelkiego rodzaju przetwory. Niestety zbieranie owoców jest trudne ze względu na ich rozmiar i obecność ciernistych pędów;  
• nieszpułka Monstrualna - została odnaleziona we Francji w 1941 r. Jak sama nazwa wskazuje, odmiana ta osiąga sporą wysokość nawet do 4 m, a jej owoce mogą mieć średnicę nawet 7 cm. W smaku są wywarzone, słodko-kwaśne. Dojrzewają wcześniej niż reszta odmian.  

W Polsce również można odnaleźć stare odmiany szypułek. Sam gatunek liczyć może nawet 400 odmian.  

Właściwości owoców nieszpułki cenione są już od wieków. W tradycyjnej medycynie stosowano je na problemy żołądkowe, biegunki, kamienie nerkowe czy choroby serca. Co na to dzisiejsza nauka? 

Przeczytaj też: Właśnie dojrzewają w polskich ogrodach. Bez pestek, słodziutkie jak miód, potasu i magnezu mają zatrzęsienie

Nieszpułka jest bogatym źródłem wielu cennych składników odżywczych w tym: 

• żelaza,  
• witaminy C, 
• witamin z grupy B, 
• przeciwutleniaczy głównie flawonoidów. 

W owocach znajdziemy także kwas jabłkowy, kwasy fenolowe, potas, wapń, magnez, fosfor, sód. Skład ten zachęca naukowców do badań nad właściwościami szypułki. Wykazali oni, że owoce mogą: 

• być ważnym elementem diety osób z niedokrwistością, dzięki zawartości żelaza i witaminy C; 
• chronić przed cukrzycą czy chorobami neurodegeneracyjnymi; 
• mieć właściwości przeciwbakteryjne.  

Owoce szypułki dzięki dużej zawartości przeciwutleniaczy chronią organizm przed działaniem wolnych rodników i zmniejszają ryzyko wielu chorób przewlekłych.   

Owoce nieszpułki są gotowe do spożycia i najsmaczniejsze, kiedy są lekko przejrzałe. Można więc wstrzymać się z ich zbiorem, aż do nastania pierwszych mrozów lub przyspieszyć ich dojrzewanie przez ulęganie. Niektórzy ogrodnicy twierdzą, że ulęganie owoców nieszpułki w cieple sprawia, że miąższ jest jeszcze smaczniejszy i mocniej przypomina pieczone jabłka. 

Jak przyspieszyć dojrzewanie szypułki? Wystarczy zebrane owoce ułożyć w skrzynce wyłożonej słomą lub papierem i postawić w ciepłym bądź chłodnym miejscu na 4 tygodnie. Niektórzy wkładają owoce do zamrażalki.  

Dawniej z szypułki robiono wino, syropy marmolady. Łączono ją z czarnym bzem czy śliwkami. Dziś owoce szypułki również są doskonałym produktem do przygotowania różnego rodzaju przetworów takich jak dżemy, konfitury czy marmolady. Aby wydobyć miąższ z owoców, wystarczy rozerwać skórkę przy ogonku, a następnie go wycisnąć. Zanim jednak użyjemy go do przetworów, należy przecisnąć go przez gęste sito, aby oddzielić pestki.  

Z owoców nieszpułki można zrobić kompot, dodać do sałatek owocowych lub zjadać na surowo. Świetnym pomysłem jest także likier z nieszpułek. Aby go przygotować, wystarczy owoce nieszpułki zalać wódką i cukrem. Po 3-4 tygodniach należy odcedzić miąższ i gotowe.    

Źródło: terazgotuje.pl, ekologia.pl